《Սասնա ծռեր》 կամ 《Սասունցի Դավիթ》 էպոսը ներկայացնում է հայ ժողովրդի կյանքի, պայքարի, ապրելակերպի, հզորության, սովորույթների և այլնի մասին։
Էպոսը հայ գրողներից մշակել են Հովհաննես Թումանյամը՝ 《Սասունցի Դավիթ》 ճյուղը, իսկ Ավետիք Իսահակյանը《Փոքր Մհեր》 ճյուղը։ Թումանյանը, Վարուժանը, Չարենցը և էլի հայ գրողներ ցանկացել են մշակեր ամբողջ ճյուղը, սակայն ինչ֊ինչ պատճառներով չի ստացվել։
Իսահակյանը իր մշակման մեջ Մհերին դուրս է հանում քարանձավից աշխարհ փրկելու։ Ըստ նրա արդեն ժամանակն է դուրս գալու։
Մեծ Մհերի Մըսր գնալը սխալ էր իր կողիմ և դա հենց մտնանշում է հայ ժողովրդի միամտությունը, որը ամբողջ հայ ժաղավրդի կյանքում իր թշանիմ է եղել։ Մեր միամտության պատճառով մեզ շատ են խաբել և հաղթել։ Բայց դա սխալ է, որոնց վրա մարդը սովորում է։
Ես բոլոր հերոսներին եմ սիրում էպոսի, սակայն երևի ինչպես բոլորի մոտ, այնպես էլ ինձ մոտ Սասունցի Դավիթը՝ էպոսի գլխավեր կերպարը։
Իմ կարծիքով Դավիթը թերքւթյքւն գրեթե չուներ։ Թերություններից էր, ինչպես իր հոր մոտ, այնպես էլ իր՝ միամտությունը։ Բայց դա իմ կարծիքով թերություն չէ, դա անկեղծ մարդուն հատուկ հատկանիշ է։
Դավիթն ու Մելիքը իրարից բավականին տարբեր էին։ Բնավորությամբ՝ Սա իթը ազնիվ, բարի, արդար, անկեղծ, անձնազոհ, խելացի։ Մելիքը՝ վախկոտ, շահամոլ, թուլամորթ, պարծենկոտ։ Նրանց ընդհամրությունը ծնողն էր՝ հայրը՝ նույն հորից էին, երկուսն էլ աժդահա էին, և երկուսն էլ իրենց երկրի ժառանգն էին ու ղեկավարը։
Էպոսում ջիր պաշտամունքը ներկայացվում է նրանով, որ Ծովինարը երկու զավկ է ունոնում աղբյուրից ջուր խմելով։ Թուր կեծակին, քուռկիկ Ջալալին և Խաչ պատերազմին ջրի տակից է վերցնում Սանասարը։ Սանասարը մտնելով ծովը և խմելով ջուրը՝ հզորանում է և այլն։
Էպոի կին հերոսները շագ են, բայց ինձ ամենից շատը դուր է գալիս Ծովինը, որը հանուն իր երկրի պատրաստ էր ամուսնանալ իր չսիարծ մարդու հետ։ Նա ծնեց Սասնա երկու հզոր տղաներին։
Ինչպես Իսահակյանի մոտ այնպես էլ ըստ իս եկել է ժամանակը, այո, Փոքր Մհերի դուրս գալու։ Աշխարհը զգում է հերքսի կարիք, ով կփրկի, կօգնի։ Մհերի առաքելությունը հենց դա է և արդեն աշխարհ զգքւմ է նրա կարիքը։
Մովսես Խորնացու առասպելների և այս էպոսի միջի կապը տեսնում եմ, որ երկուսում էլ ընդգծվում է հակ ժողովրդի ապրելակերպը, կյանքը, պայքրը։ Երկուսն էլ մեր պատմությունն է։
Արա Շահվերդյան 